VAI TRÒ CỦA HỘI THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, được thành lập vào ngày 27 tháng 1 năm 2000, đã khẳng định vị thế như một tổ chức xã hội - nghề nghiệp quan trọng, đóng vai trò nòng cốt trong việc tập hợp và phát huy trí tuệ sáng tạo của đội ngũ trí thức trong lĩnh vực thông tin khoa học và công nghệ. Trong bối cảnh đất nước đang nỗ lực công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, Hội đã trở thành cầu nối không thể thiếu, đưa thông tin khoa học và công nghệ trở thành nguồn lực then chốt phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước.

Ngay từ những ngày đầu thành lập, Hội đã tập trung vào việc kết nối đội ngũ trí thức thông tin khoa học và công nghệ từ các cơ quan thông tin, thư viện thuộc các bộ, ngành, địa phương, đến các trường đại học và doanh nghiệp. Với mạng lưới rộng khắp, bao gồm hai hội thành viên, 43 hội viên tổ chức và hơn 150 hội viên cá nhân tính đến năm 2024, Hội tạo điều kiện để các trí thức giao lưu, thảo luận và đóng góp ý kiến về các vấn đề hệ trọng của chính sách thông tin quốc gia. Những hội thảo chuyên đề như “Chuyển đổi số trong hoạt động thông tin khoa học và công nghệ” vào năm 2020 hay “Chuyển đổi số, AI & Robot trong sản xuất công nghiệp” vào năm 2022 đã trở thành diễn đàn quan trọng, nơi các chuyên gia thẳng thắn chia sẻ quan điểm, phản ánh trung thực dư luận xã hội, đồng thời định hướng các chính sách phát triển khoa học và công nghệ.

Hội không ngừng nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của ngành thông tin khoa học và công nghệ, đặc biệt trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số. Thông qua hợp tác với các cơ quan như Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Hội đã tham gia thực hiện các dự án quan trọng, chẳng hạn như “Phát triển nguồn tin và nghiệp vụ thư viện” với sự tài trợ từ các tổ chức quốc tế như The Atlantic Philanthropies và PERI/INASP. Những dự án này không chỉ giúp áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như MARC-21, AACR-2 và DDC 14 vào các cơ quan thông tin và thư viện tại Việt Nam, mà còn góp phần xây dựng nguồn lực thông tin số, nâng cấp mạng lưới thông tin khoa học và công nghệ quốc gia để đáp ứng nhu cầu truy cập thông tin mọi lúc, mọi nơi. Bên cạnh đó, Hội đã tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, như “Ứng dụng Web 2.0 trong hoạt động thông tin-thư viện” phối hợp với Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, hay các lớp “Định từ khóa” tại TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội, giúp nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ thông tin và thư viện trên cả nước.

Một trong những vai trò nổi bật của Hội là tham gia tư vấn, phản biện và giám định xã hội, cung cấp các luận cứ khoa học và cơ sở thực tiễn để hỗ trợ hoạch định chính sách quốc gia. Dù chưa thực hiện nhiều dự án theo đặt hàng trực tiếp từ cơ quan nhà nước, Hội đã tích cực góp ý vào các dự thảo luật quan trọng như Luật Đất đai sửa đổi, Luật Giao dịch điện tử, Luật Thi đua khen thưởng, cũng như các tiêu chuẩn quốc gia về thông tin và tư liệu, chẳng hạn TCVN về thống kê thư viện, RFID trong thư viện và định dạng tệp PDF. Những đóng góp này, dù mang tính cá nhân từ các chuyên gia của Hội, đã góp phần nâng cao tính khả thi và hiệu quả của các chính sách, tạo sự đồng thuận giữa cơ quan quản lý và cộng đồng.

Trong lĩnh vực truyền thông, Hội đã xây dựng và duy trì các kênh thông tin hiệu quả để phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ, nâng cao nhận thức cộng đồng. Tạp chí Thông tin và Phát triển xuất bản hàng tháng và Tạp chí điện tử Một thế giới tại địa chỉ http://1thegioi.vn đã cung cấp những bài viết chuyên sâu về thông tin học, thư viện học và các xu hướng phát triển khoa học và công nghệ. Website chính thức của Hội, hiện được vận hành tại http://thongtinphattrien.vn, là kênh cập nhật tin tức và quảng bá hoạt động, dù từng gặp khó khăn về kỹ thuật trong quá khứ. Các hội thảo như “Chuyển đổi số - Chìa khóa hướng tới nền nông nghiệp hiện đại” tại Sơn La năm 2023 hay “Nuôi tôm hiệu quả - Thu nhập bền vững” tại Quảng Nam năm 2024 đã mang lại những giá trị thực tiễn, giúp người dân ở các địa phương tiếp cận và ứng dụng công nghệ trong sản xuất và kinh doanh.

Hội cũng chú trọng mở rộng quan hệ đối ngoại để nâng cao vị thế và hiệu quả hoạt động. Thông qua hợp tác với các tổ chức quốc tế như The Atlantic Philanthropies và INASP, Hội đã triển khai các dự án phát triển nguồn tin và nghiệp vụ thư viện. Những cuộc gặp gỡ với các đối tác như Viện Goethe tại Singapore hay Ủy ban người Việt Nam ở nước ngoài, cùng với việc tham gia Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đã giúp Hội kết nối chặt chẽ hơn với các doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu thực tiễn về thông tin khoa học và công nghệ. Hội cũng duy trì mối quan hệ thân thiết với Hội Thư viện Việt Nam, thường xuyên trao đổi kinh nghiệm và phối hợp xây dựng các chương trình chuyên môn.

Ngoài ra, Hội tích cực tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường, đặc biệt tại các vùng nông thôn, miền núi và vùng sâu, vùng xa. Những hoạt động như cung cấp thông tin về môi trường và luật môi trường cho đồng bào dân tộc tại Hòa Bình, hay tổ chức các hội thảo giới thiệu công nghệ trong nông nghiệp, y tế và năng lượng, đã góp phần thúc đẩy phát triển bền vững. Hội cũng phối hợp với các tổ chức như Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội và các doanh nghiệp để triển khai các chương trình thiện nguyện, kết hợp ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ cộng đồng trong các hoạt động cứu trợ thiên tai và giáo dục.

Dù đạt được nhiều thành tựu, Hội vẫn đối mặt với không ít thách thức, như mối liên kết lỏng lẻo với các hội viên, hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân sự, cũng như hoạt động đối ngoại chưa thực sự sâu rộng. Nhìn về tương lai, trong nhiệm kỳ 2025-2030, Hội đặt mục tiêu củng cố tổ chức, phát triển hội viên mới và kiện toàn các ban chuyên môn. Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như AI và Big Data sẽ được đẩy mạnh để xây dựng các cơ quan thông tin số, đáp ứng xu hướng chuyển đổi số toàn cầu. Hội cũng sẽ chủ động đề xuất các dự án tư vấn, phản biện xã hội, mở rộng hợp tác quốc tế với các tổ chức trong khu vực ASEAN và thế giới, đồng thời tăng cường các hội thảo, triển lãm công nghệ để đưa thông tin khoa học và công nghệ đến gần hơn với người dân.

Với sứ mệnh biến thông tin khoa học và công nghệ thành nguồn lực quan trọng cho nền kinh tế tri thức, Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam cam kết đổi mới, sáng tạo và hội nhập, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” của đất nước.