TỪ “QUÂN XANH” ĐẾN THỜI GIAN THỰC HIỆN NHỮNG GÓI THẤU NGHỆ THUẬT GIÁ TRỊ LỚN TRONG 5 NGÀY: CÔNG NGHỆ MINH BẠCH HÓA ĐẤU THẦU VĂN HÓA

Gói thầu tổ chức chương trình nghệ thuật cấp tỉnh trị giá hơn 8 tỷ đồng tại miền Trung đang trở thành tâm điểm chú ý của dư luận khi xuất hiện nhiều dấu hiệu bất thường trong quá trình lựa chọn nhà thầu, làm dấy lên nghi vấn về tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách công. Qua lăng kính khoa học và công nghệ, việc phân tích gói thầu này không chỉ làm sáng tỏ những bất thường mà còn nhấn mạnh vai trò của các giải pháp công nghệ tiên tiến trong việc cải thiện quản lý đấu thầu, đảm bảo tính công bằng, tối ưu hóa nguồn lực và củng cố niềm tin của công chúng vào hệ thống quản trị.

Hình minh hoạ

Sự thiếu khách quan trong quá trình lựa chọn nhà thầu là một vấn đề nổi bật. Một đơn vị tham gia đấu thầu đã trình bày hồ sơ chất lượng cao, với kịch bản sáng tạo, thiết kế chỉn chu và mức giá hợp lý, có khả năng tiết kiệm hơn 1 tỷ đồng cho ngân sách. Tuy nhiên, đơn vị này lại đối mặt với nguy cơ không được chọn, trong khi một nhà thầu khác, vốn được mô tả là “quen mặt” với chủ đầu tư, đưa ra mức giá cao hơn đáng kể nhưng có dấu hiệu được ưu ái. Hiện tượng nhà thầu quen thuộc liên tục trúng thầu trong các dự án tương tự, từng được ghi nhận ở nhiều địa phương, đặt ra câu hỏi về tính cạnh tranh thực sự của quá trình đấu thầu. Thêm vào đó, sự xuất hiện của một nhà thầu với giá bỏ thầu thấp bất thường nhưng không có thông tin năng lực rõ ràng, không sở hữu website hay dấu vết trên các nền tảng tìm kiếm, làm gia tăng nghi ngờ về sự tồn tại của “quân xanh” – những đơn vị tham gia chỉ để hợp thức hóa quy trình, tạo vẻ ngoài cạnh tranh mà không thực sự có ý định trúng thầu. Những hành vi này không chỉ làm suy giảm niềm tin vào hệ thống đấu thầu mà còn gây lãng phí ngân sách công, vốn là nguồn lực quý giá từ tiền thuế của người dân.

Xem lại kết quả lựa chọn nhà thầu trên hệ thống đấu thầu quốc gia có gói thấu tổ chức chương trình nghệ thuật cấp tỉnh với quy mô hơn 11 tỷ đồng nhưng từ ngày phê duyệt lựa chọn nhà thầu đến ngày tổ chức chương trình chỉ vọn vẹn 5 ngày càng làm sâu sắc thêm những nghi vấn. Một chương trình nghệ thuật cấp tỉnh có giá trị văn hoá, lịch sử, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về kịch bản, thiết kế sân khấu, phối hợp nghệ sĩ và các khâu hậu cần phức tạp. Thời gian ngắn như vậy khó đảm bảo chất lượng tổ chức, trừ khi nhà thầu đã được chuẩn bị trước hoặc được định hướng để trúng thầu từ sớm. Điều này gợi ý rằng quy trình đấu thầu có thể chỉ là một thủ tục hình thức, không phản ánh sự cạnh tranh công bằng, từ đó đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc ứng dụng khoa học và công nghệ để tăng cường giám sát và minh bạch.

Khoa học và công nghệ, đặc biệt là các nền tảng đấu thầu điện tử và công cụ phân tích dữ liệu, mang lại tiềm năng to lớn để giải quyết những bất thường này. Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, được quản lý bởi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, là một công cụ quan trọng cho phép công khai toàn bộ thông tin từ kế hoạch đấu thầu đến kết quả lựa chọn nhà thầu. Nếu được áp dụng triệt để, hệ thống này có thể nhanh chóng nhận diện các nhà thầu thiếu năng lực, như trường hợp nhà thầu giá thấp không có thông tin rõ ràng trong gói thầu văn hóa. Các công cụ phân tích dữ liệu tiên tiến, chẳng hạn như phần mềm VIP3 của DauThau.info, có khả năng phát hiện các mối quan hệ bất thường giữa nhà thầu và chủ đầu tư, nhận diện hành vi “quân xanh” thông qua phân tích lịch sử tham gia thầu và tỷ lệ trúng thầu. Trí tuệ nhân tạo (AI) cũng có thể được tích hợp để tự động phát hiện các mẫu hành vi bất thường, như giá thầu không hợp lý hoặc sự xuất hiện lặp lại của các nhà thầu quen mặt, từ đó cung cấp cảnh báo kịp thời cho cơ quan quản lý.

Công nghệ blockchain, với khả năng đảm bảo tính bất biến của dữ liệu, là một giải pháp đầy hứa hẹn để ngăn chặn các hành vi chỉnh sửa hoặc can thiệp trái phép vào hồ sơ đấu thầu. Các quốc gia như Estonia đã áp dụng blockchain trong quản lý công để tăng cường minh bạch, và Việt Nam có thể học hỏi mô hình này để cải thiện quy trình đấu thầu. Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc đẩy mạnh đấu thầu qua mạng, như quy định tại các nghị định gần đây, không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ gian lận mà còn tạo điều kiện cho công chúng và báo chí tham gia giám sát. Các nền tảng như DauThau.info có thể cung cấp dữ liệu chi tiết, hỗ trợ báo chí đưa ra ánh sáng các bất thường, từ đó thúc đẩy trách nhiệm giải trình và định hướng dư luận xã hội theo hướng tích cực.

Hậu quả của việc lựa chọn nhà thầu không dựa trên năng lực mà nghiêng về mối quan hệ hoặc lợi ích nhóm là vô cùng nghiêm trọng. Nếu nhà thầu giá cao được ưu ái thay vì đơn vị tiết kiệm hơn 1 tỷ đồng, ngân sách công sẽ bị lãng phí đáng kể, làm giảm nguồn lực dành cho các hoạt động văn hóa và phát triển cộng đồng. Chất lượng chương trình nghệ thuật cũng có nguy cơ không đạt kỳ vọng, gây thất vọng cho công chúng và làm suy giảm giá trị văn hóa của sự kiện. Những sai phạm trong đấu thầu, nếu không được xử lý, sẽ tiếp tục làm xói mòn niềm tin của người dân vào bộ máy quản lý công, tạo ra những “dấu chấm hỏi lớn” cho toàn ngành, như lời cảnh báo từ một chuyên gia.

Để khắc phục, việc ứng dụng khoa học và công nghệ vào quản lý đấu thầu cần được ưu tiên hàng đầu. Đấu thầu qua mạng, với thông tin được công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, là nền tảng để tăng cường giám sát và giảm thiểu gian lận. Xây dựng cơ sở dữ liệu nhà thầu toàn diện, yêu cầu mọi đơn vị tham gia cung cấp thông tin năng lực minh bạch, sẽ giúp loại bỏ các nhà thầu thiếu uy tín ngay từ vòng sơ tuyển. Việc tích hợp blockchain để lưu trữ hồ sơ đấu thầu đảm bảo tính minh bạch và không thể can thiệp, trong khi AI và phân tích dữ liệu có thể phát hiện các bất thường một cách nhanh chóng và chính xác. Khuyến khích báo chí và cộng đồng sử dụng công nghệ để giám sát đấu thầu sẽ tạo ra một cơ chế kiểm tra chéo hiệu quả, đảm bảo ngân sách công được sử dụng đúng mục đích.

Tóm lại, gói thầu văn hóa với những bất thường trong lựa chọn nhà thầu và thời gian chuẩn bị ngắn bất hợp lý, là một lời cảnh báo về những lỗ hổng trong quản lý đấu thầu. Khoa học và công nghệ, từ đấu thầu điện tử đến blockchain, AI và phân tích dữ liệu, mang lại cơ hội để xây dựng một hệ thống minh bạch, công bằng và hiệu quả. Việc áp dụng những giải pháp này không chỉ đảm bảo nguồn lực công được sử dụng tối ưu mà còn củng cố niềm tin của công chúng, tạo nền tảng cho một nền quản trị hiện đại và bền vững.

TTPT